Nieuwendammerkerk | Brede Kerkepad 6-8 | 1023 BH Amsterdam | 020-6372310
Over het kerkgebouw en het orgel
De Nieuwendammerkerk is een zogenaamde waterstaatskerk. Deze staat er vanaf 1849. Eeuwen voor de Nieuwendammerkerk stond er al een kerk. Voor 1849 had de hervormde gemeente te Nieuwendam een kleinere kerk die er sinds 1644 had gestaan maar die door bouwvalligheid moest worden afgebroken.
De klok in de huidige toren is uit 1644 en heeft als randschrift: LAUS DEO IN AETERNEUM – Henricuus Vestrinck me fecit in Campen in 1644 (Lof zij God in eeuwigheid, Henricuus Vestrinck heeft mij gemaakt in Campen in 1644).
Het bijgebouw, ‘de Kosterij’, dateert uit de 17e eeuw en heeft in de loop der eeuwen verschillende functies gehad. Het is gebruikt als weeshuis, kosters- en predikantswoning, en nu als gemeenschapsruimte. Het heeft een moderne keuken en 2 toiletten.
De eerste steen werd gelegd door de zoon van predikant dr. D.G. van der Horst waaraan de initialen op deze steen nog herinneren.
De kerk is gebouwd in een sobere eclectische stijl. Het is een rechtgesloten eenvoudige zaalkerk, opgetrokken uit een combinatie van gele IJsselsteen en rode baksteen op een hardstenen plint. Het met rode pannen gedekt zadeldak rust niet alleen op de zijmuren maar wordt inwendig mede opgevangen door in de zijmuren verwerkte schoren.
De vierkante toren is frontaal geplaatst met smallere bovenbouw en achtzijdige met leien gedekte naaldspits met sierlijk gesmede bekroning; in het midden is de ingang met hoge, smalle en dubbele paneeldeuren.
De brede drie bouwlagen tellende onderbouw van de toren is voorzien van hoeklisenen (= verticale, iets uit de muur springende stroken) ter weerszijden van een voorzien van hoeklisenen (= verticale, iets uit de muur springende stroken) ter weerszijden van een rondboogvormig spaarveld en rondboogvormige vensters met ijzeren onderverdeling; bij de begane grond uitgevoerd als bovenlichten en bij de eerste verdieping gekoppeld in een rondboogvormig spaarveld.
De tweede verdieping bevat getoogde galmgaten met schuin geplaatste galmborden en voorts staafankers bij de hoeken. Beide torenvolumes zijn aan alle vier zijden afgesloten door een licht hellende, puntvormige en geprofileerde daklijst. In de smallere bovenbouw een rondboog met vier wijzerplaten. Voorts gemetselde kordonlijsten en hardstenen onderdorpels.
De kerk is drie traveeën diep en de langszijden zijn voorzien van rondboogvormige vensters en kordonlijsten. Alle vensters zijn voorzien van ijzeren onderverdeling. Er is een tweede ingang tot de kerk in de rechterzijgevel (zuid).
De zaalkerk heeft inwendig een bijzonder houten kap verwant aan het Engelse ‘Hammerbeam’-type, waarbij de spanten voorzien zijn van steekbalken. De tot één vorm versneden grafzerken zijn nog afkomstig uit de oude kerk.
Over het orgel
Achter in de kerk is een twee-klaviers mechanisch orgel, oorspronkelijk met aangehangen pedaal, in 1849 gemaakt door J. Hoffmeijer. Gerestaureerd in 1980 door de firma Kaat en Tijhuis uit Kampen. In 2009 wordt deze opnieuw gerestaureerd. De eikenhouten 17de-eeuwse preekstoel is versierd met Ionische colonetten. De figuren in het gesneden fries symboliseren de kardinale deugden Geloof, Hoop en Liefde en Waarheid en Gerechtigheid. In de cartouches van de panelen geschilderde bloemen en een zwaan met de letters SD, waarschijnlijk verwijzend naar Sunderdorp (nu: Zunderdorp), de gemeente waarvan Nieuwendam eens deel uitmaakte. In de kerk is een peilsteen waarop is aangegeven hoe hoog de maximale stand van het water was tijdens de watersnood in 1916, waarbij in Nieuwendam het gebied ten noorden van de Nieuwendammerdijk overstroomde.
Kort na de bouw van de huidige kerk, die een vroeger kerkgebouw vervangt, plaatste de Amsterdamse orgelmaker J. Hofmeijer hier in 1849 het nu nog steeds aanwezige orgel. Het is een mechanisch orgel met twee klavieren en een later toegevoegd vrij pedaal. En het is tevens een uniek orgel, omdat dit het enige kerkorgel is dat door de Amsterdamse orgelbouwer J. Hofmeijer gebouwd is.
Al eerder, in 1978 heeft er een restauratie plaatsgevonden; toen door Fonteyn en Gaal. In 2009/2010 is het door de orgelmakers Kaat & Tijhuis uit Kampen uitgebreid gerestaureerd. Met deze restauratie is het orgel in de oorspronkelijke staat van 1849 teruggebracht. Het heeft een prachtig nieuw geluid, maar ook weer de originele Franse toon. Naast de restauratie is tevens het orgelfront en de kast opnieuw geschilderd en teruggebracht in oorspronkelijke tinten: oker, marmermotief en dieprood.
Na een restauratie van ruim een jaar heeft de ingebruikname van het orgel plaatsgevonden op zaterdag 23 oktober 2010. Het orgel werd daarbij bespeeld door de organist van de Nieuwendammerkerk, Peter Rigter, en door Henk Verhoef, die adviseur is geweest tijdens de restauratie. Sinds die tijd genieten wij tijdens onze erediensten weer van prachtig, welluidend orgelspel en de zolang gemiste orgelbegeleiding.